ทุกวันนี้ เชื่อว่าคงมีน้อยคนที่ไม่เคยได้ยินคำว่า “สารต้านอนุมูลอิสระ” มาก่อนนะครับ เราจะพบเห็นคำนี้ได้ในสื่อโฆษณา วิทยุ หนังสือพิมพ์ อินเทอร์เน็ต ฯลฯ เรียกได้ว่ามีการพูดถึงกันบ่อยมาก แต่เมื่อถามดูว่า ตกลงแล้วสารต้านอนุมูลอิสระคืออะไร หลายๆ คนก็ยังสับสนอยู่ วันนี้จึงขอมาเล่าให้ฟังเกี่ยวกับประเด็นนี้ครับ และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง สารต้านอนุมูลอิสระมีประโยชน์มั้ย อย่างไร กับเรื่องของสุขภาพ และการออกกำลังกาย
กระแสเกี่ยวกับสารต้านอนุมูลอิสระ เริ่มมาจากข้อมูลว่า การบริโภคผักผลไม้เป็นประจำ ช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรังต่างๆ ได้ครับ ปัญหาคือ คนส่วนใหญ่ทั่วโลก บริโภคผัผลไม้ไม่เพียงพอเมื่อเปรียบเทียบกับคำแนะนำครับ ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลอะไรก็แล้วแต่ จึงมีความพยายามที่จะศึกษาว่า อะไรในผักผลไม้ที่มีฤทธิ์ป้องกันโรคได้ หลายๆ งานวิจัยมาจบที่สิ่งที่เรียกว่า สารต้านอนุมูลอิสระครับ และนั่นก็เป็นที่มาของผลิตภัณฑ์เสริมอาหารต่างๆ ที่กล่าวอ้างความเป็นสารต้านอนุมูลอิสระซะมากมาย หลายๆ คนก็รู้สึกว่าเป็นวิธีที่ง่ายดี ธุรกิจผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร โดยเฉพาะกลุ่มสารต้านอนุมูลอิสระ เลยเป็นที่นิยม สามารถทำรายได้ได้เป็นกอบเป็นกำแก่ผู้ประกอบการครับ แต่ … สารต้านอนุมูลอิสระในรูปแบบของผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร มันมีประโยชน์จริงๆ หรือครับ?
ก่อนอื่นต้องเล่าให้ฟังก่อนว่า ในกระบวนการเผาผลาญสารอาหารเป็นพลังงานตามปกติของร่างกาย จะเกิดสิ่งที่เรียกว่า อนุมูลอิสระ ขึ้นมาครับ ปัจจัยแวดล้อมอื่นๆ เช่น มลพิษ ความเครียด ฯลฯ ก็สามารถทำให้อนุมูลอิสระเพิ่มขึ้นในร่างกายได้อีกทางหนึ่ง อนุมูลอิสระเหล่านี้จะทำให้เซลล์ (หน่วยที่เล็กที่สุดในร่างกาย) ได้รับความเสียหาย เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดความแก่ขึ้นครับ ความแก่ที่ว่านี้ก็ไม่ได้หมายถึงความแก่ของรูปร่างหน้าตาอย่างเดียว แต่หมายถึงความเสื่อมสภาพในเชิงหน้าที่การทำงานของอวัยวะต่างๆ ที่เป็นที่มาของการเกิดโรคต่างๆ ครับ เราพบว่าสารต้านอนุมูลอิสระเหล่านี้ จะช่วยกำจัดอนุมูลอิสระได้ จึงเป็นที่มาของทฤษฎีที่เน้นการได้รับสารต้านอนุมูลอิสระ ไม่ว่าจะเป็นด้วยเหตุผลของการชะลอวัย หรือการชะลอความเสื่อมสภาพ ป้องกันโรคครับ
คำถามก็คือ เราพบหลักฐานมากมายครับว่าการกินผักผลไม้ช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรังได้มากมาย เช่น โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง ฯลฯ แต่สำหรับผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ เราพบข้อมูลอย่างเดียวกันหรือไม่?
คำตอบคือ ไม่ ครับ มีงานวิจัยจำนวนมากสังเกตผลของการเสริมสารต้านอนุมูลอิสระต่อสุขภาพ เกือบทุกงานวิจัยไม่พบประโยชน์แต่อย่างใดครับ และที่สำคัญ ในบางงานวิจัยพบว่า การเสริมสารต้านอนุมูลอิสระในรูปแบบของผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร กลับเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคไปซะอีกครับ
เหตุผลสนับสนุนก็คือ เราไม่สามารถสรุปได้เลยว่า สารสำคัญที่พบในอาหาร เมื่อบริโภคในรูปผลิตภัณฑ์เสริมอาหารแล้วจะให้ประโยชน์แบบเดียวกับการบริโภคอาหารครับ โดยมากสารสำคัญที่พบในอาหาร มักพบในปริมาณน้อยๆ และสารเหล่านี้มักทำงานร่วมกับสารอื่นๆ ทำให้เกิดประโยชน์ต่อสุขภาพครับ การสกัดเอามาเฉพาะสารตัวเดียว เกือบทุกงานทำให้ประโยชน์ต่อสุขภาพที่เห็นตรงจุดนี้เสียไปครับ และในทางกลับกัน เราไม่รู้ด้วยว่าสารที่พบในอาหาร เมื่อสกัดเอามาในปริมาณสูงๆ นอกจากไม่เกิดผลดี จะทำให้เกิดผลเสียไปแทนอีกได้หรือเปล่าครับ
นั่นจึงเป็นที่มาของข้อสรุปต่างๆ จากสมาคมเกี่ยวกับสุขภาพหลายๆ สมาคมทั่วโลกครับ ว่า ควรบริโภคผักผลไม้เป็นประจำเพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรังครับ 🙂
Reference:
Bjelakovic G, et al. Antioxidant supplements for prevention of mortality in healthy participants and patients with various diseases. Cochrane Database Syst Rev. 2012; 3: CD007176.
Myung SK, et al. Efficacy of vitamin and antioxidant supplements in prevention of cardiovascular disease: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials BMJ 2013; 346: f10
Bardia A, et al. Efficacy of antioxidant supplementation in reducing primary cancer incidence and mortality: systematic review and meta-analysis. Mayo Clin Proc. 2008; 83(1): 23-34.
Evans JR, et al. Antioxidant vitamin and mineral supplements for slowing the progression of age-related macular degeneration. Cochrane Database Syst Rev. 2012; 11: CD000254.
Sesso HD, et al. Vitamins E and C in the prevention of cardiovascular disease in men: the Physicians’ Health Study II randomized controlled trial. JAMA. 2008; 300(18): 2123-33.
